Konserwacja zegara jest ściśle związana z projektem, który realizuje Miasto - „Adaptacja pomieszczeń zabytkowego budynku ratusza miejskiego na ekspozycję poświęconą dziedzictwu historyczno-kulturowemu Kalisza i regionu”.
Tuż po oficjalnym uruchomieniu zegara, o jego bogatej historii opowiedział mieszkańcom i gościom zebranym na kaliskim Głównym Rynku, Janusz Stilter, który zgodnie z wolą przodków opiekuje się zegarem. Mieszkańcy wzięli udział w konkursach z nagrodami przygotowanymi przez Kancelarię Prezydenta Miasta. O godz. 19.00 wystąpiła grupa NEW BONE – jazz Kraków. Wcześniej na scenie pojawiła się kaliszanka Ada Jarek. Był to ostatni koncert w ramach Muzycznego Rynku – imprezy złożonej z dziesięciu koncertów, które cyklicznie odbywały się w każdy piątek wakacji.
Zegar znajdujący się na wieży ratuszowej został ufundowany przez prezydenta Mieczysława Szarrasa i ławnika Zygmunta Grossa ze składek mieszkańców Kalisza. Zaprojektował go kaliski rzemieślnik Rafał Władysław Stilter. Odpowiednie elementy i mechanizmy potrzebne do konstrukcji zegara zostały sprowadzone z Niemiec. To urządzenia firmy J. F. Wuele z Bockenem, które uważane są za „mercedesy wśród zegarów". Zegar został zainstalowany w lipcu 1925 roku. Tarcze zegarowe to szklane tafle, które mają 3 m średnicy, na nich umieszczone są żeliwne cyfry oraz wskazówki. Każda ze wskazówek waży około 12 kg i posiada również swoją przeciwwagę, godzinowa znajduje się na zewnątrz, a minutowa wewnątrz zegara. Zabytkowy czasomierz posiada trzy mechanizmy odpowiadające za wybijanie godziny. Łącznie ważą one 90 kilogramów. Działanie mechanizmów zsynchronizowane jest z tarczami i dzwonami na wieży ratuszowej. Zegar wyposażony jest w silnik o mocy jednego konia mechanicznego, który raz na dobę nakręca mechanizm. Zegarem opiekują się kolejne pokolenia rodziny Stilterów, a podziwiać go można z bliska, wchodząc na wieżę ratuszową. Elementy, na które składa się mechanizm zegara wykonane są z brązu, mosiądzu oraz ze stali. Są to materiały bardzo dobrej jakości.
Poniżej zamieszczamy szczegółową informację na temat rodziny Stilterów oraz kaliskich zegarów. Zapraszamy też do zapoznania się z załączonym harmonogramem Święta Rzeki Prosny. Zachęcamy do udziału w proponowanych wydarzeniach.
KALISKIE ZEGARY
Rafał Władysław Stilter
Rafał Władysław Stilter urodził się 22 października 1869 roku w Dzierzbinie, w powiecie kaliskim. W 1883 roku rozpoczął naukę zawodu u zegarmistrza Gustawa Kleina w Kaliszu (warsztat został opisany w Nocach i Dniach Marii Dąbrowskiej). W 1913 roku zegarmistrz odkupił zakład wraz kamienicą od wdowy po swoim mistrzu i zainstalował własnoręcznie wykonany zegar reklamowy. W sierpniu 1914 roku Prusacy zburzyli miasto, a z nim kamienicę przy Głównym Rynku 13. Rafał Stilter z rodziną uciekł do Warszawy. Wraz z synem Brunonem podjął pracę w warsztacie swojego byłego ucznia Wiktora Dietricha, przy ul. Marszałkowskiej. Po powrocie do Kalisz,a jako jeden z pierwszych, odbudował kamienicę i ponownie zamontował wydobyty z gruzów zegar. Sprowadzał zegarki z Lipska i Szwajcarii, poszerzył zakres prac o usługi złotnicze oraz sprzedaż biżuterii. Zmarł 18 lipca 1949 roku.
Bruno Robert Stilter
Bruno Robert Stilter urodził się 4 stycznia 1899 roku w Kaliszu. Był synem i uczniem Rafała Stiltera, z którym wspólnie prowadził zakład zegarmistrzowsko-optyczny w Kaliszu. Brał czynny udział w większości prac nad zegarami swojego ojca. Podczas pobytu w Warszawie uczył się grawerowania u Józefa Chylińskiego – przyjaciela ojca, a następnie wyjechał do Drezna i tam doskonalił się w tej sztuce. W 1916 roku przejął firmę po ojcu pozostawiając mu dział jubilersko-optyczny. Przez kilkadziesiąt lat doglądał i dbał o stan techniczny zegarów miejskich. Wykształcił również wielu uczniów. Po zakończeniu II wojny światowej Skarb Państwa przejął zakład, wyposażenie i kamienicę. Pomimo tych niedogodności, wkrótce udało mu się otworzyć niewielki warsztat przy ul. Mariańskiej w Kaliszu, gdzie wykonywał usługi zegarmistrzowskie i grawerskie. Zmarł w Kaliszu 27 września 1977 roku.
Ryszard Janusz Stilter
Ryszard Janusz Stilter urodził się 4 czerwca 1932 roku w Kaliszu. Naukę zawodu rozpoczął w wieku 12 lat pod okiem ojca i dziadka. Całe swoje zawodowe życie związał z państwową firmą „Jubiler”, gdzie pracował jako zegarmistrz, a później kierownik zakładów usługowych. W 1974 roku uczestniczył w szkoleniu w fabryce Poliot w Moskwie. Prowadził też wykłady w szkole zawodowej w klasie zegarmistrzowsko-złotniczej. Wykształcił wielu uczniów. Zaprojektował i wykonał zegar dla kaliskiego dworca PKS. Ciekawostką jest, że zegar miał odkrytą tarczę i działał przy obciążeniu wskazówek siedzącymi gołębiami. Tak jak jego przodkowie opiekował się zegarami na rogatce i w ratuszu. Wraz z synami przeprowadzał remonty zegarów w Kaliszu, Raszkowie, Świdnicy i Pokoju (opolskie). Jako emeryt prowadził usługi zegarmistrzowskie i grawerskie. W 1982 roku został wpisany do Złotej Księgi Miasta i udekorowany Honorową Odznaką Miasta Kalisza. Zmarł 21 kwietnia 2003 roku.
Zbigniew Alfred Stilter
Zbigniew Alfred Stilter urodził się 8 października 1958 roku w Kaliszu.
Od dzieciństwa poznawał tajniki pracy ojca i dziadka. W 1973 roku rozpoczął naukę w klasie zegarmistrzowsko-złotniczej w Kaliszu i firmie Jubiler pod okiem ojca Ryszarda i pana Markiewicza (ucznia Rafała Stillera). W 1981 roku wyjechał do Niemiec, gdzie podjął się pracy w warsztacie Viktor Buch w Wolfsburgu. Jednocześnie przyjmował naprawy od firm Franke w Vorsfelde oraz Karwath w Falersleben. W 1990 roku zakończył naukę w Akademii Rzemiosła w Hildesheim, otrzymując tym samym dyplom mistrzowski. Później rozwijał swoją wiedzę na rozmaitych kursach: galvanika, elektronika zegarmistrzowska, gemologia (kamienie szlachetne), chemia warsztatowa, strategia handlowa i reklama. W 1993 roku zakupił firmę Lohmann wraz ze sklepem i dwupoziomowym warsztatem jubilersko-zegarmistrzowskim w Hannoverze, które wyposażył w najnowsze narzędzia i urządzenia. Udało mu się uzyskać certyfikaty firm Omega, Rado, Certina, Tissot, Hamilton i innych na naprawy serwisowe. Tak jak przodkowie wykonuje remonty i naprawy zegarów wieżowych i antyków.
Janusz Stilter – syn ryszarda
Zgodnie z wolą przodków, rodzina Stilterów do dziś opiekuje się zegarami na kaliskim ratuszu i rogatce. Od 2003 roku obowiązek ten przejął Janusz Stilter – syn Ryszarda.
Zegar na wieży ratuszowej
Zegar znajdujący się na wieży ratuszowej został ufundowany przez prezydenta Mieczysława Szarrasa i ławnika Zygmunta Grossa ze składek mieszkańców Kalisza. Zaprojektował go kaliski rzemieślnik Rafał Władysław Stilter. Odpowiednie elementy i mechanizmy potrzebne do konstrukcji zegara zostały sprowadzone z Niemiec. To urządzenia firmy J. F. Wuele z Bockenem, które uważane są za „mercedesy wśród zegarów". Zegar został zainstalowany w lipcu 1925 roku. Tarcze zegarowe to szklane tafle, które mają 3 m średnicy, na nich umieszczone są żeliwne cyfry oraz wskazówki. Każda ze wskazówek waży około 12 kg i posiada również swoją przeciwwagę, godzinowa znajduje się na zewnątrz, a minutowa wewnątrz zegara. Zabytkowy czasomierz posiada trzy mechanizmy odpowiadające za wybijanie godziny. Łącznie ważą one 90 kilogramów. Działanie mechanizmów zsynchronizowane jest z tarczami i z dzwonami na wieży ratuszowej. Zegar wyposażony jest w silnik o mocy jednego konia mechanicznego, który raz na dobę nakręca mechanizm. Zegarem opiekują się kolejne pokolenia rodziny Stilterów, a podziwiać go można z bliska wchodząc na wieżę ratuszową. Elementy, na które składa się mechanizm zegara wykonane są z brązu, mosiądzu oraz ze stali. Są to materiały bardzo dobrej jakości.
Zegar na Głównym Rynku (obecnie już go nie ma)
Po 1945 roku Zakład Stilterów przy Głównym Rynku 13 przejął Zygmunt Pryliński. To on zakupił od urzędu skarbowego w Poznaniu zegar, który wkrótce zawisł nad zakładowymi drzwiami, i stał się jednym z bardziej charakterystycznych dla Kalisza widoków.
Na Rogatce
Mechanizm został wykonany na potrzeby Wystawy Rzemiosła w 1912 roku, gdzie zdobył złoty medal. Zegar został uruchomiony na Rogatce Wrocławskiej po raz pierwszy 17 września 1933 roku z okazji 50-lecia pracy zawodowej Rafała Stiltera. Ustawiono go u zbiegu ulic Śródmiejskiej i Poznańskiej w trójkątnej wieżyczce.
Zegar słoneczny przy katedrze
W źródłach dotyczących miasta Kalisza odnaleźć można wzmiankę, że w roku 1827 zakonnicy zgromadzenia Reformatów nabyli horyzontalny zegar słoneczny. Obecnie można go podziwiać przy kościele św. Mikołaja. Jest to bardzo prosty, zadziwiająco dokładny, wskazujący czas letni zegar.
Zegar słoneczny w parku
W roku 1878 pojawił się w Kaliszu drugi zegar słoneczny - horyzontalny, zbudowany z marmuru. Franciszek Szanior, nadzorujący prace modernizacyjne w parku kaliskim, wkomponował go w nowe założenie parkowe.
Zegar przy ulicy Serbinowskiej
Pierwszy zegar u zbiegu ulic Serbinowskiej i Górnośląskiej powstał w latach 70. Został ufundowany przez pracowników WSK z okazji 30-lecia PRL. Od początku lat 90. zegarem zarządzała prywatna firma, a z biegiem czasu jego mechanizm przestał działać. W 2012 roku, zegar zniknął z cokołu, a jego następca wrócił na to miejsce dwa lata później i działa do dziś.
Zegar dworcowy
Znajduje się na peronie przy dworcu PKP. Wskazuje czas podróżnym już od ponad pół wieku. Powojenny czasomierz jest idealnym przykładem reliktu minionej epoki, ale przy tym nadal spełnia swoją funkcję w należyty sposób, mimo upływu lat.
