MBP Kalisz: „Dobrzec” – wystawa poświęcona historii osiedla

Sielskość sołectwa dobrzeckiego, niewzruszona przez wieki wciąż rozrastającym się (zwłaszcza w tę stronę) Kaliszem, została odmieniona dopiero w drugiej połowie XX wieku. Osiedle bloków Dobrzec - Wschód, współcześnie będące częścią administracyjną kompleksu budownictwa wielorodzinnego wybudowanego wzdłuż ulic Prymasa Stefana Wyszyńskiego i Armii Krajowej, swoje prapoczątki ma na terenach dawnej wsi – będącej obok Ogrodów – najbogatszą osadą podkaliską. Pierwszą zachowaną wzmiankę o miejscowości zawiera dokument Przemysła II z drugiej połowy XIII wieku. Wtedy też osadzono na łanach dobrzeckich pierwszych rolników, a wieś otrzymała niemieckie prawo lokacyjne.

W wiekach średnich istniały właściwie dwie wsie: Dobrzec Mały, obejmujący tereny od Rypinka po dzisiejsze ulicę Harcerską i osiedle Korczak, w tym tereny cmentarzy rogatkowskich, i Dobrzec Wielki, na którym obecnie z powodzeniem sielskiemu krajobrazowi ulicy św. Michała dodaje się metropolitarne tło żelbetonowej epopei. Po raz pierwszy nazwę interesującej nas wsi odnajdujemy w tekście aktu nadania radzie miasta Kalisza, wsi Dobrzec przez Elżbietę Łokietkównę – królową węgierską. A działo się to 4 czerwca 1372 roku. Odtąd, drogi Kalisza i Dobrzeca splatały się aż po czasy współczesne, nierzadko węzłami gordyjskimi. Bywało, że niepokorne charaktery gospodarzy Dobrzeca i ambicje kaliskiego magistratu oraz wynikające z powyższych zatargi, trafiały pod sąd samego króla.

Osiedle Dobrzec wyrosło z pól. Istnieje bardzo wąski materiał ikonograficzny obrazujący te tereny przed „wielkim budowaniem z płyty”. Jednym z nich jest obraz olejny autorstwa Jacka Zamojskiego, przedstawiający głęboki jar pomiędzy polami wsi Dobrzec. Tędy, jeszcze w latach 50-tych XX wieku, biegł wiejski dukt, który dziś jest jedną z najruchliwszych arterii w mieście – ulicą Podmiejską. „Poniżej Cmentarza (żydowskiego – przyp. red.) droga przechodziła w piaszczysty jar. Często z moją Babcią chodziłem tą drogą do Dobrzeca, do znajomej gospodyni po prowiant i prawdziwy chleb” – wspomina pan Jacek. Dziś z sielskiego landszaftu pozostał tylko trzeci plan – zadrzewiona dolina Krępicy. Wielkie budowanie na dobrzeckich polach na dobre ruszyło w 1979 roku. Teren budowy segmentowców stał się w krótkim czasie największą fabryką kurzu w Kaliszu. Blok 1b przy ul. Podmiejskiej 34 był tym pierwszym. Swoje klucze do mieszkań otrzymało 60 lokatorów. W sumie w latach 1980-1989 wybudowano na Dobrzecu 2935 mieszkań w technologii tzw. „wielkiej płyty”, produkowanej w Kaliszu przy alei Wojska Polskiego. Interesujący nas Dobrzec – Wschód zaprojektowany został przez zespół architektów: Marka Czuryło, Andrzeja Maleszki i Mariana Urbańskiego i stanowi trzecią część całego zespołu zabudowy wielorodzinnej na obszarach dawnej wsi Dobrzec Wielki.

„Kultowym” miejscem na mapie Dobrzeca z wielkiej płyty były „złote piaski”, czyli wykop fundamentowy pod tzw. garażowiec. Swojego czasu (koniec l. 80., początek l. 90.) był on największym w Kaliszu placem zabaw. Dziura naturalnie oprócz funkcji piaskownicy latem spełniała zimą rolę toru saneczkowego, a po obfitych opadach marznącego deszczu, także i lodowiska. Jak przystało na plac zabaw, znajdowały się tutaj także „zabawki”, a wśród nich: betonowe kręgi od rur i studni, metalowe pręty oraz… polne kamienie. W popularnej dziurze, co ciekawe, „urzędowały” nie tylko młodzieżówki z Dobrzeca, ale także z Widoku, a nawet Kalińca. Była to platforma porozumienia, zabawy, a także… hulanek.

Przygotowanie wystawy: Mateusz Halak

Opracowanie graficzne: Arkadiusz Błaszczyk

Fot. na planszy tytułowej: Jakub Seydak